Prawo, kara, resocjalizacja. Współczesne problemy penitencjarystyki Zbigniew Nowak

W Polsce są 64 zakłady karne, w kraju funkcjonuje ponadto 39 aresztów śledczych i 68 oddziałów zewnętrznych, z których 16 ma charakter aresztów śledczych. Przebywa w nich ponad 70 000 osób. Zakłady karne, areszty śledcze i zamknięte zakłady poprawcze cechuje wysoki poziom izolacji i ograniczenia swobód jednostki, co czyni je typowymi przykładami instytucji totalnych.

Celem tej publikacji, na którą składa się 16 artykułów autorstwa 20 badaczy, jest ukazanie systemu polskiego więziennictwa w sposób interdyscyplinarny. Czytelnik znajdzie tu więc szeroki zakres tematów: od aspektów prawnokarnych, proceduralnych, socjalnych czy kryminologicznych mieszczących się w ramach penitencjarystyki po opracowania praktyków związanych z codziennym funkcjonowaniem zakładów karnych.

Za pośrednictwem tej książki jej autorzy zwracają uwagę na fakt, że więzienie, tworząc instytucję i społeczeństwo totalne, pozostaje również miejscem resocjalizacji, readaptacji skazanych, a także pracy z osobami, które zostały celowo odizolowane od reszty społeczeństwa. Od ludzi cieszących się wolnością po drugiej stronie muru zakładu karnego.

Penitencjarystyka to rodząca się, odrębna dyscyplina naukowa w ramach dziedziny nauk społecznych, zajmująca się zagadnieniami związanymi z problematyką wykonywania kar izolacyjnych - pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania jako środka zapobiegawczego. Znajduje się na pograniczu takich dyscyplin naukowych jak nauki prawne, nauki o polityce i administracji, a także nauki o bezpieczeństwie i koncentruje się na badaniu elementów systemu penitencjarnego, na który składają się w szczególności zakłady karne, areszty śledcze, Służba Więzienna i osadzeni. Prawo, kara, resocjalizacja. Współczesne problemy penitencjarystyki stanowi ważny głos w debacie naukowej poświęconej zagadnieniom wykonywania kar izolacyjnych, aresztu tymczasowego, organizacji Służby Więziennej i sytuacji osadzonych (skazanych, tymczasowo aresztowanych). Jest to praca niezwykle potrzebna również z punktu widzenia praktyki funkcjonowania systemu penitencjarnego; adresowana do decydentów politycznych, prawników praktyków, funkcjonariuszy Służby Więziennej i wręcz niezbędna w ich codziennej pracy i służbie.

adwokat dr hab. Piotr Milik

Publikacja ta stanowi zbiór tekstów poruszających kluczowe, często pomijane w debacie publicznej i akademickiej zagadnienia związane z systemem penitencjarnym. To nie jest jedynie głos środowisk naukowych czy prawnych - to głos praktyków, badaczy i ludzi, którzy system karny znają od wewnątrz. Dzięki tej różnorodności autorów książka staje się bogatym kompendium wiedzy, analizą i próbą zrozumienia złożonych zjawisk zachodzących za murami więzień. Wiele z poruszanych tematów to kwestie niezwykle aktualne i ważne społecznie: prawo do obrony, sytuacja nieletnich sprawców przestępstw, stres i problemy psychiczne osadzonych, ryzyko samobójstw czy napięcia wynikające z nadzoru i bezpieczeństwa w jednostkach penitencjarnych. Zestawienie tych tekstów w jednej publikacji pozwala spojrzeć na więzienie nie tylko jako instytucję o funkcji izolacyjnej, ale też jako miejsce, w którym krzyżują się dramaty jednostek, decyzje prawne, działania służb i wyzwania społeczne. Szczególnie cenne jest to, że autorzy nie unikają tematów trudnych i kontrowersyjnych - podejmują refleksję nad granicami odpowiedzialności państwa, nad skutkami pewnych praktyk prawnych i organizacyjnych, a także nad tym, w jakim kierunku zmierza rodzima polityka karna. Znajdziemy tu zarówno ujęcia teoretyczne, jak i teksty zakorzenione w codziennej praktyce penitencjarnej. Dla mnie ta książka to coś więcej niż zbiór artykułów - to ważny głos w dyskusji o tym, jak powinno wyglądać nowoczesne, odpowiedzialne i humanitarne podejście do kary pozbawienia wolności. Polecam ją wszystkim, którzy chcą zrozumieć, jak wiele wyzwań kryje się za pojęciem resocjalizacji i jak ważna jest refleksja nad tym, jak traktujemy osoby skazane - nie tylko z perspektywy prawa, ale również człowieczeństwa.

płk w st. spocz. Elżbieta Krakowska