Reformacja. Rewolucja Lutra Sebastian Duda

Recenzje książki: Reformacja. Rewolucja Lutra (7) Poniższe recenzje mogły powstać po przekazaniu recenzentowi darmowego egzemplarza poszczególnych utworów bądź innej zachęty do jej napisania np. zapłaty.

1. Recenzja: http://www.sladamihistorii.pl/ Jakub Raczkiewicz

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   W tamtym roku obchodziliśmy 500. rocznice ważnego wydarzenia historycznego, które uznawane jest za symboliczny początek reformacji. Marcin Luter 31 października 1517 r. przybił na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez, które stały się zalążkiem dyskusji na temat sprzedawanych przez Kościół odpustach. W ten sposób rozpoczął się proces, którego skutki widoczne są do dnia dzisiejszego. Sebastian Duda w interesujący sposób przedstawił historię reformacji opisując ją przez pryzmat życia Lutra. Główna narracja poświęcona jest wydarzeniom z nim związanym, natomiast bardzo często autor książki stosuje odniesienia do innych, ściśle związanych z reformacją zagadnień oraz wydarzeń. W pierwszych rozdziałach autor publikacji opisuje historię poprzedników niemieckiego zakonnika – czeskiego duchownego Jana Husa oraz florenckiego dominikanina Girolamo Savonarola, których działalność została brutalnie stłumiona przez papiestwo. Następnie przywołane są życiorysy papieży od lat 20. XIV w., w działalności których można zaobserwować narastającą obojętność na wiarę oraz nastawienie na zabawę, przyjemności oraz mamonę. Pozostałe rozdziały to szczegółowo opisane rozterki duchowe niemieckiego zakonnika. Doprowadziły go do sformułowana słynnych tez mających ogromną moc, prowadzącą do zachwiania niepodważalnej pozycji Stolicy Apostolskiej. Ekskomunika Lutra uznająca go za heretyka nie osłabiła jego działalności, którą aktywnie prowadził przez kolejne kilkadziesiąt lat. Poglądy niemieckiego zakonnika zainicjowały powstanie innych reformatorskich odłamów, m.in. kalwinizmu, anglikanizmu czy arianizmu. W książce nie brakuje również humorystycznych wątków, jak chociażby ten poświęcony małżeństwu Lutra z Katarzyną von Bora, która okazała się kobietą niezależną. Na końcu książki znajduje się posłowie, w którym autor opisuje kontrreformację oraz dalszy rozwój reformacji. Książka „Reformacja. Rewolucja Lutra” to połączenie dziejów reformacji oraz życiorysu niemieckiego zakonnika, którego działalność oraz poglądy doprowadziły do wielkiego przewrotu w świecie chrześcijańskim. Publikacja przekonuje przystępnym stylem oraz wartką narracją. Można wyczuć, że autor książki dobrze odnajduje się w realiach epoki. Szeroka podbudowa źródłowa nakazuje stwierdzić, że jest to obowiązkowa pozycja dla osób interesujących się tematyką reformacji oraz życiorysem Marcina Lutra.

2. Recenzja: Polityka Edwin Bendyk

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   Historię najlepiej zacząć od jej najbardziej legendarnego momentu - 31 października Marcin Luter, augustiański mnich pełniący posługę w Wittenberdze, przybił na drzwiach kościoła zamkowego 95 tez o odpuście. Sebastian Duda, autor książki "Reformacja. Rewolucja Lutra" (Helion, 2017), przekonuje, że to wydarzenie nie było jedynie mitem skonstruowanym na potrzeby dziejów, lecz rzeczywiście miało miejsce, co potwierdzają odpowiednie źródła. Lecz przecież nie happening odegrany wspólnie ze służącym Johannesem Agricolą zainicjował religijną rewolucję. Luter umiejętnie zebrał owoce intelektualnego fermentu, jaki trwał w Europie od dziesiątków lat, a którego ważnym powodem było zepsucie kleru. Sebastian Duda czyni z dojrzewania reformy kontekst pozwalający lepiej zrozumieć dzieło samego Lutra, które nie wiadomo, czy wybrzmiałoby z taką siłą, gdyby nie wcześniejsza o sto lat ofiara JanaHusa. Śmierć czeskiego reformatora na stosie tkwiła w pamięci wszystkich, którzy nosili się z chęcią zmiany Kościoła i reguł życia religijnego. Luter, rzucając papiestwu wyzwanie, nie mógł przewidzieć skutków swojej aktywności, był jednak pewien, że podejmuje śmiertelnie niebezpieczną grę. Dlaczego on właśnie odniósł sukces, a Hus przeszedł do historii jako męczennik? Żaden odpowiedzialny historyk nie o śmieli się wskazać jednej przyczyny, która zdeterminowała złożony proces dziejowy współtworzony nie tylko przez duchownych, ale odnoszący się także do sfery polityki, kultury i gospodarki. W tym gąszczu pojawia się jednak w połowie XV w. nowy czynnik - wynalazek druku z ruchomą czcionką Johannesa Gutenberga. To jest właśnie kotwica, którą postanawia chwycić Andrew Pettegree, autor drugiej znakomitej historii Marcina Lutra i reformacji zatytułowanej "Marka Luter. O tym, jak nikomu nieznany mnich zmienił swo j e niewielkie miasto w centrum wydawnicze, zaistniał jako najsławniejsza osoba w Europie i zapoczątkował reformację" (Krytyka Polityczna, 2017). Pettegree pokazuje, że Luter nie ograniczył się jedynie do wypracowania krytycznej doktryny i pomysłu na uzdrowienie życia religijnego. Owszem, jego refleksja teologiczna miała znaczenie kluczowe, jednak była niewystarczająca, by zapewnić sukces. Do tego potrzebna była skuteczna strategia komunikacyjna. Marcin Luter okazał się mistrzem nowych mediów początku XVI w., kimś w rodzaju współczesnego nam Marka Zuckerberga, twórcy Facebooka. Po pierwsze, wpadł na nieoczywisty pomysł drukowania swych prac w języku niemieckim, a nie w używanej w debacie intelektualnej łacinie. Tą decyzją od razu zwielokrotnił krąg potencjalnych czytelników. By do nich rzeczywiście dotrzeć, potrzebował jeszcze odpowiedniej formy-języka, typografii, grafiki. Luter zamienił dość toporne na przełomie XV i XVI w. medium druku w narzędzie żywej debaty publicznej angażującej nie tylko wykształconą elitę, ale też wszystkich umiejących czytać. Zapyziała w 1517 r. Wittenberga stała się w ciągu kilku dekad najważniejszym ośrodkiem wydawniczym Niemiec, detronizując takie potęgi, jak Norymberga! Strasburg. Między 1502 a 1516 r. drukarze z Wittenberg! wydali 123 książki w dość wątłych nakładach. W okresie 1517-46 ukazało się 2721 dzieł w łącznym nakładzie 3 mln egzemplarzy! Jedna na trzy publikacje była autorstwa Marcina Lutra. Współtwórcą tego sukcesu był Lucas Granach, który udzielał swego artystycznego talentu, by nadać publikacjom Lutra doskonałą estetycznie formę. Jak pisze Pettegree, "w efekcie pojawiła się nowa forma książki, która była ważnym ambasadorem ruchu - śmiała, czytelna i wyraźnie odrębna od wszystkiego, co ją poprzedzało. Oto wyróżniki marki Luter, której powodzenie na rynku należało do najistotniejszych spośród burzliwych wydarzeń, wstrząsających ojczyzną słynnego kaznodziei po 1517 r.". Marcin Luter przy okazji stał się kimś w rodzaju współczesnego celebryty, najbardziej znaną postacią w cesarstwie. I to właśnie ta popularność, przekonuje historyk, ochroniła go w 1521 r., podczas konfrontacji z cesarzem w trakcie sejmu w Wormacji przed podzieleniem losu Husa. Rewolucja medialna Lutra i Cranacha przygotowała z kolei grunt dla przyszłego rozwoju prasy, o czym Pettegree pisze w innych swych opracowaniach. Lata religijnych dysput toczonych w re-formacyjnych Flugschriften (pamfletach) rozbudziły apetyt publiczności na ciągłą produkcję nowych tekstów. Popyt szybko wypełniły treści innego typu: wiadomości z pól walki, opisy zbrodni, sceny z życia królów. Tym wszystkim do dziś żyją media masowe. Bez masowej komunikacji w językach narodowych niemożliwe byłoby powstanie opinii publicznej i nowego rodzaju wspólnoty - narodu. Andrew Pettegree w swej książce pokazuje, że Marcin Luter był nie tylko religijnym rewolucj onistą, który ufundował protestantyzm, lecz także twórcą nowoczesności jako epoki, w której główną siłą sprawczą jest komunikacja poprzez media masowo angażująca uczestników.

3. Recenzja: Labora+orium Więzi DARIUSZ BRUNCZ

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   Książka Sebastiana Dudy jest właściwie pierwszą i jak dotychczas jedyną próbą autentycznego i uczciwego zrozumienia Lutra i Reformacji w przestrzeni polskiego katolicyzmu. Czy o Reformacji można jeszcze napisać coś ciekawego, nieznanego, a może i przełomowego? Na pewno najłatwiej jest napisać coś kontrowersyjnie radykalnego – bez względu na to, czy tekst będzie sklejoną z różnych epok apologetyką katolicką przeciwko Lutrowi i Reformacji, czy też zakamuflowanym atakiem na II Sobór Watykański lub ekumenizm w ogóle. Takie przedsięwzięcie skazane jest na zainteresowanie, barwne polemiki, zwarcie szeregów, tudzież ideologiczne utwierdzenie. Tak też właśnie jest z Reformacją, a w szczególności – z jej 500. jubileuszem. Wydawać się mogło, że w Polsce, gdzie protestanci różnych wyznań stanowią zaledwie ok. 0,3-0,5% ludności, temat przemknie niezauważony, przykryty chociażby obchodami fatimskimi. Stało się jednak inaczej – 500-lecie Reformacji poruszyło wielu. Niemała w tym zasługa publikacji, jakie się pojawiły. Dotychczas na polskim rynku wydawniczym okołoreformacyjnych tekstów było niewiele – najczęściej tłumaczenia zagranicznych autorów (głównie niemieckich i anglosaskich). Obecnie to się zmieniło, a Reformacja. Rewolucja Lutra Sebastiana Dudy jest tego przykładem. Przykładem klasycznym czy wyróżniającym się? […] 500-lecie Reformacji to dla Kościoła rzymskokatolickiego bardzo ważny moment, gdyż pozwolił on na uzmysłowienie sobie, na ile przyjęły się reformy przeprowadzone przez II Sobór Watykański. Innymi słowy, że ekumenizm – co ostatnio mocno podkreślił podczas swojego ingresu do łódzkiej archikatedry abp Grzegorz Ryś – nie jest kwestią opcjonalną. Tym bardziej warto zauważyć, że jubileusz ten pozwolił Kościołowi rzymskokatolickiemu, także w Polsce, na przegląd własnych szeregów i ujawnił z całą mocą, ukryte pod warstwą deklarowanego posłuszeństwa papiestwu, niemałe pokłady refleksu antysoborowego, czasami nawet w formie lefebrystycznej czy wręcz sedewakantystycznej. Obrazem tego są również okolicznościowe publikacje. Książka Sebastiana Dudy jest właściwie pierwszą i jak dotychczas jedyną próbą autentycznego i uczciwego zrozumienia Lutra i Reformacji w przestrzeni polskiego katolicyzmu bez popadania w konfesjonalistyczne zacietrzewienia i z uwzględnieniem ogromnego dorobku porozumienia wypracowanego na kanwie dialogu międzywyznaniowego. Duda podejmuje się ukazania fenomenu Reformacji bardziej w formie popularno-naukowej gawędy niż zaserwowanej na sucho szkolnej faktografii, unika hermetycznego języka uniwersyteckiej teologii, a pojawiające się pojęcia mogące utrudnić lekturę czytelnikom niezaznajomionym z religijnym żargonem – przystępnie wyjaśnia.

4. Recenzja: historia.org.pl Patryk Janiak

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   Sebastian Duda opisał Marcina Lutra z wielkim wyczuciem epoki, a co najważniejsze, znakomicie pokazał duchową ewolucję wielkiego reformatora. Jest to bardzo uczciwa publikacja, która pokazuje człowieka, nie zaś instytucję. I to chyba najważniejsza cecha tej książki, tj. ukazanie Lutra jako kogoś, kto dochodzi do pewnych wniosków związanych z Kościołem i swoim w nim miejscu, bardziej niż zdecydowanego od początku rewolucjonisty. Duda opisuje zakonnika ze swoimi dylematami i rozważaniami – człowieka z krwi i kości, odbywającego wielką duchową i intelektualną wędrówkę. Dla mnie ta książka jest doskonałym przykładem ekumenizmu w działaniu, a nie samych wzniosłych deklaracji. Pozwala ewangelikom i katolikom wspólnie spojrzeć na historię. Cieszę się zatem, że tego typu publikacja mogła wyjść spod pióra osoby związanej z redakcją czasopisma „Więź”. Mimo wszystko to nieco smutne, że obiektywne opracowanie traktuje się jako wyjątek, i choć należy się z tego cieszyć, to powinien to być jednak standard. Sebastian Duda przygotował bardzo ciekawie napisaną pracę, doskonale ukazując ducha epoki. Autor jest historykiem Kościoła, ale zna także problemy teologii – siłą tej książki jest przedstawienie w zrozumiały i przystępny sposób zawiłych teologicznych kwestii. Tym bardziej że w dzisiejszych, nieco zlaicyzowanych czasach nie są to sprawy na pierwszy rzut oka proste. Właściwe omówienie tych teologicznych sporów jest jednak niezbędne dla zrozumienia istoty reformacji. Jak mantra w każdej pracy o ruchach protestanckich są powtarzane kwestie o zepsuciu kleru, nadużyciach finansowych, odpustach i generalnych problemach w Kościele. Jednak w tej publikacji kwestie te zostały naprawdę obrazowo pokazane – Duda wybrał drogę krótkiego i barwnego zarysowania kilku konkretnych przypadków z życia papieży i Kościoła. To bardzo ważne, od tego przecież wszystko się zaczęło, od chęci naprawy Kościoła. Bez zrozumienia tego faktu nie jest możliwe pojęcie istoty reformacji oraz udziału w niej niemieckiego mnicha. Luter przede wszystkim nie został wysłuchany, a tylko napomniany do posłuszeństwa. Duda znakomicie pokazuje tę wielką duchową i intelektualną podróż, w jaką ruszył młody zakonnik. To było naprawdę ciekawe doświadczenie, przejść tę drogę razem z nim. Nieomal czułem, jak Luter powoli formułował swoją myśl, dochodząc do kolejnych wniosków, które są w zasadzie konsekwencją poprzednich. Dzięki lekturze tej książki widać, jak cały ten proces postępował. To nie była pojedyncza chwila, to było poszukiwanie Boga i odkrywanie chrześcijańskiej wolności. Nadal jednak pozostaje otwarte pytanie – czemu to się w ogóle udało? I to zwykłemu mnichowi bez jakichś szczególnych osiągnięć teologicznych czy wcześniejszych publikacji, z prowincjonalnego uniwersytetu? Czytając dziś Lutra można natknąć się na wiele sformułowań, które zaskakują, a nawet wywołują zażenowanie. Autora książki cenię także za to, że stara się pokazać ducha czasów – wypowiedzi reformatora osadza w kontekście inwektyw, jakie kierowano w jego stronę. Zakonnik i tak dość długo nie reagował na tego typu język, w końcu jednak ulegał. Z drugiej strony, co przeczytałem ze sporym zaskoczeniem, wiele osądów Lutra wynikało po prostu z lektury Biblii, np. słynne oskarżenie o to, że w Rzymie zasiada Antychryst. Wnioski te przerażały Lutra. Duda znakomicie pokazuje tego typu elementy, przez co rzucają one dla mnie nieco inne światło na reformatora. Co ciekawe, autor w znacznym stopniu bazuje na innych biografiach słynnego wittenberczyka, tylko częściowo pracując bezpośrednio na źródłach. Odpowiednio jednak nimi żonglując i nie stroniąc od cytatów z innych prac, potrafi wytworzyć nową jakość. Wiem jednak, że dla wielu osób może to stanowić pewien problem, warto więc o tym wspomnieć. Wielu czytelnikom prościej sięgnąć bezpośrednio do wydanej w Polsce ponad 20 lat temu pracy Todda, niż kupić dziś książkę Dudy i zobaczyć co on uznał za warte dopowiedzenia. Wydaje się, że jest to największa wada pracy. Istotną wadą są też problemy z redakcją – w pracy jest zauważalna liczba literówek i różnego rodzaju drobnych pomyłek, między innymi w datach. Rok 1518 czasami jest rokiem 1516 etc. Parę takich kwestii można wyłapać z kontekstu i domyślić się właściwej daty, ale mniej zorientowany czytelnik może zostać wprowadzony w błąd. Polecam tę książkę, to dobra publikacja oparta na zrozumiałym ukazaniu dojrzewania teologii Lutra. Mimo że jest kolejną pracą o reformatorze z Wittenbergi, to warto po nią sięgnąć. Plus minus: Na plus: + Luter ukazany przez pryzmat duchowej ewolucji + świetne narysowane czasy, w których działał zakonnik + zrozumiałe przedstawianie kwestii teologicznych + duża erudycja autora i znakomity język Na minus: - powtarzające się literówki, zwłaszcza w datach - nieco zbyt częste cytowanie innych prac

5. Recenzja: Gazeta Wyborcza - Ale Historia JAN TURNAU

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   Marcina Lutra obraz bez emocji Wymyśliłem taki tytuł, choć zdaję sobie sprawę, że może zdziwić. Ale to przy złym jego zrozumieniu. No bo można by powiedzieć, że inicjator reformacji protestanckiej był jedną wielką emocją - o czym będzie dalej, a zaraz wyjaśnię mój zamysł. Nie chodzi mi o uczuciowość Lutra, ale Pawła Lisickiego. Wydał właśnie książkę pt. "Luter. Ciemna strona rewolucji", napisaną niemal z wściekłością: to nie studium, ale pamflet, i to gwałtowny, z zachowaniem wszelkich proporcji czasu i osoby, podobny pod względem emocjonalnym do pisania doktora Marcina... To jednak temat dla felietonisty Jonasza, tutaj o innej książce. Otóż Sebastian Duda o Lutrze napisał na szczęście cenne dzieło informacyjne, nie polemiczne. Podobne do tych, które pisze się teraz w Kościele rzymskokatolickim, kiedyśmy po pięciu wiekach zrozumieli, że za rozłam winić trzeba obie strony, czyli pojęliśmy wreszcie w pełni, że kryzys chrześcijaństwa zachodniego, z władzą papieską już mocno ugruntowaną, był wówczas przeraźliwy, dla nas dzisiaj niemal niewyobrażalny. Pomijając inne dziedziny życia, w tej, która uchodziła wówczas faktycznie za najważniejszą, to znaczy "de sexto" (skojarzenia z seksem błędne, chodzi o szóste przykazanie Dekalogu), rozwiązłość moralna na rzymskim szczycie była kolosalna. Leon X, który jako pierwszy papież starł się z byłym mnichem augustiańskim, przeżywał szczególne perypetie miłosne. Miał kochanka Alfonsa Petrucciego, którego mianował kardynałem, choć homoseksualizm uchodził wtedy oczywiście za grzech okropny. Co gorsza, z czasem przestali się kochać. Petrucci chciał papieża otruć, bo wprawdzie dostał od niego kapelusz kardynalski, ale nie on otrzymał biskupstwo Sieny, tylko jego kuzyn Raffaello Petrucci. Kochanek na tronie skazał go na śmierć. Torturowany przyznał się do winy, wykonano wyrok przez uduszenie. Pieniędzmi Leon X szastał mocno, poza tym nie zajmował się reformą Kościoła, tak wtedy potrzebną, tylko polityką. Na tym tle Luter wygląda jak moralny rygorysta. Zdaniem Dudy to nie papieska obrzydliwość epatowała młodego Marcina najbardziej, bo była przez papieskich dworzan skrzętnie ukrywana. Podczas czteromiesięcznego pobytu w Rzymie Luter musiał jednak zauważyć coś z tego duchowego luzu i potrzebę reformy. Przede wszystkim jednak początkowo gnębiła go troska o własne zbawienie. A przeżył duchowy wstrząs, bo o mało co nie zabił go piorun. Postanowił przerwać studia teologiczne i wstąpić do klasztoru. Męczyły go potworne wyrzuty sumienia spowodowane w dużej mierze stylem duszpasterskim epoki, w której panował niesamowity strach przed grzechem. Szczególnie tym cielesnym. Uczucia owe maltretowały Lutra p sychicznie.Autor książki p isze, że są w tej sprawie różne poglądy, ale swój podtrzymuje. Według niego Lutrowy zakon augustiański zajmował się owymi grzechami szczególnie. W klasztorze erfurckim, w którym reformator zaczynał zakonne życie, już samo spojrzenie na kobietę uważano za dowód upadku. Bracia musieli się nawzajem śledzić i donosić na siebie, a kaiy były dotkliwe, czasem skuwano winowajcom nogi. Onanizm uważany był za winę poważniejszą niż gwałt, za grzech arcyciężki. Spowiednicy skwapliwie przesłuchiwali w tej sprawie młodzieńców. A był to zapewne problem Lutra bardzo przezeń przeżywany. Antyfeminizm teologiczny i duszpasterski kwitł, z niego wynikała również obsesja na punkcie czarownic. Oczywiście była też inna: potworny lękprzed szatanem. Skądinąd i obraz Boga po swojemu był straszny, działała powszechnapedagogia moralna strachu. Sam Luter wyznał, że w Chrystusa miłosiernego nie wierzył, że włosy stawały mu na głowie, gdy myślał o sądzie ostatecznym. Duda opowiada o tym obszernie, obficie cytując różnych autorów, książki u nas tłumaczone - sławne Jeana Delumeau, ale też biografie Lutra autorstwa Johna M. Todda, Richarda Friedenthala. Czy ma rację, czy nie przesadza? Referuję, nie weryfikuję, zaznaczę tylko, że zażarty krytyk reformatora Lisicki samego obrazu ówczesnego Lutra nie kwestionuje. Rzeczywiście jego nagłe myślowe olśnienie, że Bógjest z gruntu inny, musiało być duchową rewolucją. I zaowocowało rewolucją kościelną. Nie twierdzę, że z tego głównie wynikła: "błędy i wypaczenia" kościelne były wielorakie, a ordynarny handel odpustami stał się zapalnikiem. Niemniej reformator musiał widzieć więcej. Co nie znaczy, że Duda napisał jakąś ekumeniczną apologię. Oczywiście informuje obszernie, że były zakonnik z czasem zaczął atakować papiestwo z impetem, z wulgaryzmami nawet w tej epoce rzadkimi, że z jakąkolwiek tolerancją przestawał mieć cokolwiek wspólnego. Dudapisze jak historyk, nie publicysta. Nie sądzę jednak, byjako autor rzymskokatolicki bił się w piersi swego Kościoła zbyt mocno, ekumenicznie nazbyt gorliwie. Podsumuję, przytaczając zakończenie książki: Rewolucja, którą zapoczątkował Luter, miała istotnie poważne reperkusje. Sprawiła, że na rzymskim troniepontyfikalnym nie zasiadalijuż zdemoralizowani biskupi Papieże nie chełpili się też kwestią własnego zbawienia i czuli się bardziej odpowiedzialni za Kościół, na czele którego stali. W Trydencie odbył się wyczekiwany od dziesiątków lat sobór, który nie dopmwadził wprawdzie doza kończenia rozłam u, lecz wywarł olbrzymi wpływ na kodyfikację doktryny katolickiej oraz administrację i sztukę kościelną. Skutki tej reformy (która nie była wyłącznie kontrreformacją - walką zprotestan tyzmem) katolicyodczuwają do dziś. Przyjęte w Trydencie rozstrzygnięcia teologiczne wciąż wpływają m.in. na formułę sakramentu pokuty. Reformacja odmieniła nie tylko Kościół katolicki. Wpłynęła dodatnio na rozwój myśli, na rozumienie tego, kim w swej istocie i naturze jest człowiek. Tak zwany an trop ologiczny wymiar protestantyzmu badacze ujmują zwykle w kilku punktach. To przede wszystkim przewagakulturypisanej, interioiyzacja nowego racjonalizm u, konieczność edukacji rozumianej jako podwójna droga wiodąca do zbawienia i sukcesu. Pmwdąjest, że w formacja przyczyniła się do rozwoju czytelnictwa, a także uznania prymatu rozumu nie tylko wbadaniu naukowym świata, alei w lekturze świętych tekstów oraz w iv fleksji etycznej. Czy jednak wykorzeniła strach przed niewystarczalnością i ułomnością człowieka, których doświadczali Luter i inni reformatorzy? Niestety, można w to wątpić. Podsumowanie, jak cała książka zresztą, podoba mi się, choć ostatnie pytanie wydaje się trochę niejasne. Nie wiem, co autor ma dokładnie na myśli. Nie jesteśmy bowiem na pewno samowystarczalni duchowo. Chyba raczej w oczach ewangelików niż katolików, ci pierwsi są bowiem bardziej pesymistyczni. No i w moim Kościele religijny strach mija, papież Franciszek zwalcza go, jak może. A jak jest wśród religijnych potomków doktora Marcina? To już temat osobny.

6. Recenzja: ADONABIDOWICZ

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   REFORMACJA JAKIEJ NIE ZNALIŚCIE Dla jednych był heretykiem, dla innych niedocenionym reformatorem. Znamy wiele skrajnych opinii o jednym z najbardziej kontrowersyjnych teologów, który dokładnie 500 lat temu wywiesił na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez. To wydarzenie zapoczątkowało Reformację w kościele katolickim, choć nie to było celem autora owych tez. "Reformacja. Rewolucja Lutra", to nowa książka autorstwa Sebastiana Dudy, która rozprawia się z mitami i niedomówieniami na temat wydarzeń sprzed kilku wieków. Choć o Lutrze wiele już napisano, to Sebastian Duda w swojej książce do tematu podchodzi bardzo profesjonalnie i dokładnie. Przedstawia historię Reformacji nie tylko z perspektywy Lutra, ale chociażby jego poprzedników, którzy zauważali zepsucie kościoła oraz samych zainteresowanych, czyli kleru. Na kartach książki rysuje czytelnikowi obraz ówczesnej sytuacji politycznej, na kanwie której rozgrywały się te wydarzenia. Wiele szczegółów związanych nie tylko z Reformacją zaskakuje, jak chociażby to, że Luter żałował złożonych ślubów i nie do końca chciał być zakonnikiem. Książka w żaden sposób nie ocenia, ale przedstawia fakty i ich następstwa. Dla tych, którym zdawało się, że o historii Reformacji wiedzą już wszystko, autor przedstawia szerszą perspektywę, sięga po różnorodne zagraniczne źródła i nie skupia się tylko na 1517 roku ani biografii Lutra. To największy plus tej pozycji, że czytelnik zyskuje szeroką perspektywę ówczesnych wydarzeń. To również książka dla laików tematyki. Wraz z autorem krok po kroku poznajemy historię Reformacji, która w społeczeństwie rozpoczęła się dużo wcześniej niż działalność Lutra, a która wcale jego celem nie była. Fakty i opisy podane są w książce z lekkością, czytając miałam wrażenie, że to fabuła, a nie książka historyczna. Lektura Sebastiana Dudy prezentuje również bardzo ważny fakt, który rzadko dotychczas był głośno komentowany. Mianowicie, że Luter nie był heretykiem, a człowiekiem, który miał wiedzę i możliwości bycia głosem buntującego się społeczeństwa w odpowiedzi na zepsucie wśród kleru. Sebastian Duda oswaja czytelnikowi nieznane fakty i szczegółowe historie sprzed Reformacji i po niej. Kreuje człowieka, który był odważnym rewolucjonistą, jego poprzedników tych, którzy z Reformacją byli związani. Długo szukałam książki, która przedstawi szeroko wydarzenia tamtych czasów w "Reformacji. Rewolucji Lutra" znalazłam właśnie to, czego szukałam.

7. Recenzja: Histmag.org MICHAŁ GADZIŃSKI

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   Pięćsetna rocznica wittenberskiego wystąpienia Marcina Lutra zaowocowała licznymi pracami o tematyce reformacyjnej. Czego nowego dowiemy się z pracy Sebastiana Dudy? Sebastian Duda to doktor teologii, filozof i publicysta, absolwent Uniwersytetów Warszawskiego i Lowańskiego, ekspert Centrum Myśli Jana Pawła II a zarazem wykładowca podyplomowych gender studies w Instytucie Badań Literackich PAN. Duda związany jest z redakcją "Więzi", mamy więc do czynienia z ciekawą sytuacją, że za pisanie książki o Lutrze wziął się katolik, choć związany z tym nurtem polskiego katolicyzmu, który zwany bywa "Kościołem otwartym". "Reformacja. Rewolucja Lutra - droga do schizmy Tytuł książki: "Reformacja. Rewolucja Lutra" sugeruje, że dostajemy w nasze ręce syntezę historii ruchu reformacyjnego, przynajmniej w jego luterańskim wariancie. Z kolei ja - zapewne przez konterfekt reformatora spoglądającego na mnie z okładki - spodziewałem się trochę, że będzie to biografia Marcina Lutra. Praca Dudy nie jest ani jednym, ani drugim. Choć też ma cechy jednego i drugiego. Ramy czasowe książki nie ograniczają się do dat życia Lutra. Narracja sięga kilkadziesiąt lat wcześniej i przedstawia tło omawianych wydarzeń. Z kolei w posłowiu omówione są wypadki mające miejsce nawet stosunkowo długo po śmierci byłego augustiańskiego mnicha. Niezaprzeczalną zaletą pracy Sebastiana Dudy jest omawianie wydarzeń związanych z działalnością Marcina Lutra w szerszym kontekście epoki. Możemy więc przeczytać o zeświecczeniu i zepsuciu moralnym Kościoła rzymskiego i papieży epoki Renesansu, a także o rozmaitych ruchach prereformacyjnych na czele z husytyzmem. Uwagi autora nie umyka fakt, że nauczanie Jana Husa było wynikiem recepcji w Czechach poglądów rodem z Anglii, wskutek czego zapoznajemy się też z postacią Jeana Wycliffe'a. Te dwie kwestie wydają się być kluczowe na pierwszych ok. stu stronach książki. Z jednej strony Duda przywiązuje dużą (być może nawet zbyt dużą) wagę do zepsucia moralnego kleru tamtych czasów i wpływu tego czynnika na narodziny ruchu reformacyjnego, z drugiej zaś pokazuje, że Luter nie wziął się znikąd. Myślę, że warto o tym pamiętać chociażby w kontekście debat związanych z 500-leciem Reformacji. "Reformacja. Rewolucja Lutra" - coś znanego i coś nowego Niektórzy Marcinowi Lutrowi wszystko przypisują, a inni za wszystko obwiniają. Tymczasem zapomina się, że wcześniej i niezależnie od niego wiele osób poprzez lekturę Biblii doszło do bardzo podobnych wniosków. W Italii Waldo, w Anglii Wycliffe, w Czechach Hus. Te partie książki czytałem trochę z mieszanymi uczuciami. Z jednej strony Duda pisze w sposób porywający i od książki trudno się oderwać, z drugiej zaś wszystko to o czym pisze jest już od dawna znane. Nie sposób nie dostrzec (choćby patrząc na przypisy), że Duda opiera się na innych pracach, w szczególności dziełach Jeana Delumeau i biografii Marcina Lutra pióra Johna M. Todda. Bardzo zaciekawiły mnie natomiast passusy poświęcone Girolamo Savonaroli. Nieraz dziwiłem się, czemu florencki mnich jest wymieniane jako jeden z działaczy prereformacyjnych, skoro teologicznie nie był on wcale bliski protestantyzmowi. Książka Dudy pomogła mi dostrzec las tam, gdzie zasłaniały mi go drzewa. Kluczowa jest tutaj sprawa kondycji ówczesnego Kościoła, a autor bardzo obrazowo pokazuje starcie charyzmatycznego zakonnika z papieżem Aleksandrem VI, bez wątpienia wybitnym człowiekiem renesansu, ale raczej nie dobrym chrześcijaninem. "Reformacja. Rewolucja Lutra" - duch epoki Autor w ogóle ma talent do prezentowania ducha epoki, panującego w przeszłości klimatu intelektualnego. Pokazuje na przykład obsesję na punkcie czarów i czarownic, która ogarnęła Niemcy na przełomie XV i XVI w. Katoliccy apologeci lubią czasem, w odpowiedzi na zarzuty o stosy Inkwizycji, odbijać piłeczkę, że za to czarownice palili nie katolicy a protestanci. Nie jest to do końca ścisłe - palili jedni i drudzy, szczególnie zajadle na terenie Rzeszy Niemieckiej, a słynny "Młot na czarownice" nie był dziełem protestanta tylko dominikańskiego inkwizytora. Inna sprawa, że nie był to oficjalny dokument kościelny, choć mowa o wielkim bestsellerze tamtych czasów. Taką tematyką żyły bowiem całe ówczesne Niemcy. Inną cechą późnośredniowiecznej mentalności omawianą przez Dudę była obsesja na punkcie seksualności i związane z tą sferą życia poczucie winy. Masturbację uważano za gorszy, bardziej nienaturalny grzech od gwałtu. Szczególnie duże znaczenie przykładał do niej zakon augustianów, do którego należał sam Luter. Choć książka podaje podstawowe fakty dotyczące życia mnicha, zdecydowanie nie jest to klasyczna biografia. Natomiast pewne jej partie możemy nazwać biografią intelektualną. W pasjonujący sposób ukazana jest duchowa i intelektualna droga jaką przeszedł augustiański mnich by u jej kresu ogłosić swe tezy. Bardzo ważna dla Lutra była lektura filozoficznych prac nominalistów oraz literatury z nurtu devotio moderna (w tym popularnego po dziś dzień dzieła ?O naśladowaniu Chrystusa?, błędnie przypisywanego skrybie Tomaszowi a Kempis). Bardzo zaciekawiło mnie ukazanie przez Sebastiana Dudę, jak Luter poprzez lekturę Listów Apostoła Pawła dochodził do swoich poglądów ? o zbawieniu z łaski przez wiarę (odrzucenie odpustów), jednokrotności i wystarczalności ofiary Chrystusa (odrzucenie ofiarnego charaktery mszy św.), o zbędności celibatu. Ożywcza była dla mnie konstatacja, że choć w pewnych kwestiach Luter zatrzymał się według radykalnych protestantów w pół drogi (uznawał chrzest niemowląt i zwalczał anabaptystów, nie godził się na czysto symboliczne rozumienie sakramentu Wieczerzy Pańskiej), to jednak trzon poglądów zwolenników konsekwentnego i radykalnego stosowania zasady sola scriptura, dziś określających się nieraz ?biblijnymi chrześcijanami? daje się bardzo wyraźnie zaobserwować już u augustianina z Wittenbergi Zadaje to kłam powtarzanemu tu i ówdzie twierdzeniu, że gdyby Luter żył w naszych czasach, to w zasadzie nie widziałby powodu, żeby buntować się przeciw Kościołowi katolickiemu. "Reformacja. Rewolucja Lutra" - droga do schizmy To, co w pracy o Marcinie Lutrze jest w zasadzie kluczowe, czyli spór o odpusty, omówione zostało w sposób syntetyczny i nieodbiegający od innych opracowań. Natomiast ciekawy jest rewizjonizm wobec pewnego rewizjonistycznego twierdzenia. Tradycja utrwaliła obraz Lutra przybijającego tezy do drzwi katedry w Wittenberdze. W późniejszej historiografii utrwalił się pogląd, że "to wcale tak nie było", że to taki symbol. Otóż Duda dowodzi, że właśnie tak było ? że Luter przybił tekst tez do katedralnych drzwi. Czyni to na podstawie odkrytego niedawno świadectwa źródłowego. Kto chce wiedzieć jakiego, niech sprawdzi w książce. Bardzo podobały mi się fragmenty poświęcone poglądom reformatora na sprawy damsko-męskie i jego małżeństwu z Katarzyną von Bora, która okazał się kobietą rezolutną i ponad standardy epoki niezależną, mało kto poza nią był w stanie okiełznać porywczego małżonka. Właśnie - porywczego. Książka nie jest słodką laurką na cześć Lutra, Duda nie tai przed czytelnikiem ani wybuchowego charakteru bohatera ani jego wulgarnego sposobu ekspresji w sporach z katolikami, ale także protestantami o różnych odeń poglądów. Nie pominięto też słynnego już Lutrowego antysemityzmu. Jest to jednak ujęcie rzetelne historycznie, dalekie od powtarzania po dziś dzień czysto paszkwilanckich oskarżeń. Książkę zamyka posłowie, opisujące kontrreformację, reakcję Kościoła rzymskiego na popularyzację doktryn protestanckich oraz dalszy rozwój Reformacji, m.in. poprzez opisanie kalwinizmu. Czytelnik znajdzie też kilka rycin z epoki, liczące blisko pół setki pozycji wskazówki bibliograficzne oraz pomocny skorowidz, będący kombinacją indeksu osobowego i rzeczowego. Po lekturze książki Dudy Marcin Luter stał mi się znacznie bliższy. Dotąd widziałem w nim postać wprost ze spiżowego pomnika - teologa, reformatora. Teraz dostrzegłem w nim przede wszystkim człowieka, wydaje mi się że przez to lepiej go zrozumiałem. Choćby z tej przyczyny pracę Sebastiana Dudy mogę uznać za nowatorską, choć przedstawiona w niej faktografia jest mi już przecież znana. Jej niewątpliwą zaletą jest, jak już pisałem, porywający styl narracji autora. Książkę polecam wszystkim, którzy chcieliby posiąść podstawowe informacje o Lutrze, Reformacji i protestantyzmie, choć i osoby bardziej obyte w temacie powinny być usatysfakcjonowane. Jeżeli ktoś miałby z okazji 500-lecia Reformacji przeczytać tylko jedną książkę o Lutrze - niech przeczyta pracę Dudy. Gorąco polecam!

więcej recenzji

ukryj recenzje