Nomadzi cyberprzestrzeni

Recenzje książki: Nomadzi cyberprzestrzeni (1) Poniższe recenzje mogły powstać po przekazaniu recenzentowi darmowego egzemplarza poszczególnych utworów bądź innej zachęty do jej napisania np. zapłaty.

1. Recenzja: Gazeta Wyborcza Wojciech Orliński; 12-04-2004

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   "Nomadzi cyberprzestrzeni" Indry Sinhy to najlepszy dotąd literacki opis uzależnienia od wirtualnego świata sieci, internetu i komputerów

   Literatura traktująca o uzależnieniach jest tyleż obfita, co mierna. Ilu pisarzy po zażyciu jakiegoś środka odurzającego wpadało na ten - jak im się wydawało - wspaniały pomysł, że opiszą to, jaki mieli odlot. Powstawały jednak najczęściej książki napuszone i nudne, bo co kogo obchodzą cudze odloty.
   Z literaturą opisującą uzależnienie od cyberprzestrzeni jest, niestety, podobnie. Pod względem nudy i napuszenia wręcz trudno przelicytować tryptyk "Samotność w sieci" Janusza Leona Wiśniewskiego, do którego autor powrzucał wszystkie swoje przeżycia związane z cybererotyką - i wyszedł pasztet równie pasjonujący jak lektura cudzych fantazji na erotycznym forum dyskusyjnym.
   Do "Nomadów cyberprzestrzeni" Indry Sinhy podchodziłem z ogromną nieufnością, którą przełamały już pierwsze strony. To nie jest, na szczęście, katalog cudzych fantazji. To błyskotliwie i żywo opisane własne doświadczenia cenionego pracownika agencji reklamowych, który jeszcze w latach 80. popadł w ciężkie uzależnienie od komputerowych rozrywek. Nałóg łączył jednak z jakim-takim funkcjonowaniem w normalnym społeczeństwie - pracował, działał społecznie (m.in. dla Amnesty International), a nawet miał niewirtualne życie prywatne, o co w dzisiejszych czasach coraz trudniej.
   Mamy w tej powieści pełny katalog wszystkich usprawiedliwień cybernałogowca: ("po prostu czysto zawodowo szukam potrzebnych mi materiałów", ("nie chodzi o moją przyjemność, ja teraz przecież organizuję międzynarodową kampanię pomocy Kurdom", ("przecież po drugiej stronie kabla są moim najbliżsi przyjaciele, to tak, jakbym do nich pisał zwykłe listy, tylko że szybciej" "Real" dla naiwnych

   Ta autobiograficzna powieść bardzo trafnie opisuje esencję cybernałogu. Od innych nałogów odróżnia go to, że ma znacznie więcej aspektów pozytywnych - sieć to przecież naprawdę skarbnica wszelkiej wiedzy, a zarazem miejsce, w którym można poznać niebanalnych i ciekawych rozmówców. Kiedy narkoman sobie wstrzykuje heroinę, wszystko jest jasne, nikogo w tym momencie nie może już oszukać. Tymczasem klikając na ikonkę sieciowej przeglądarki, zawsze można sobie wmawiać, że szuka się informacji potrzebnych do pracy. Ten nałóg uzależnia bardziej podstępnie właśnie dlatego, że jest (lub przynajmniej może być) mniej destrukcyjny w skutkach.
   Sinha znakomicie opisuje całą tę dwuznaczność. I świetnie punktuje usprawiedliwienia cybernałogowca. I świetnie też opisana jest prawdziwa motywacja alter ego autora - że cyberświat jest po prostu ciekawszym miejscem od tego, co nałogowcy pogardliwie nazywają "realem". Czyli od prawdziwego życia.
   W polskiej literaturze znakomicie opisała to kiedyś Antonina Liedtke, której nagrodzone Nagrodą im. Janusza Zajdla opowiadanie "CyberJoly Drim" opisywało właśnie to, jak miłość zawiązana w "wirtualu" smutnie więdnie w "realu" - bo co innego zakochać się w czyimś sieciowym wcieleniu, a co innego spędzać kolejne szare dni u boku prawdziwej ludzkiej osoby. W cyberprzestrzeni każdy jest tym, kim chce być - jąkała staje się krasomówcą, introwertyk może być duszą towarzystwa, nieśmiały inteligent może buszować po sieci z brutalnością dresiarza. W "realu" trzeba akceptować niedoskonałość własną i cudzą, w "wirtualu" nie ma takiej potrzeby - jednym ruchem myszki możesz sprawić, żeby jakaś niemiła Ci osoba po prostu zniknęła z Twojej własnej wersji cyberświata. Natura nałogu

   Mnóstwo uroku książce Sinhy dodaje jednak także i to, że opisuje on uzależnienie od świata, który już przestał istnieć. Sinha zaczął swoje uzależnienie w roku 1984 - w roku premiery pierwszego komputera z rodziny Apple Macintosh, na sześć lat przed premierą pierwszej używalnej wersji Microsoft Windows, na siedem lat przed premierą pierwszej strony WWW. Internet w dzisiejszym potocznym znaczeniu tego słowa w ogóle wtedy nie istniał (choć istniały jego techniczne podwaliny w postaci międzynarodowych sieci akademickich i wojskowych).
   Od czego można się było wtedy uzależnić? Sinha opisuje to pięknie i plastycznie, słowami gwarantującymi wzbudzenie nostalgii u weterana cybernałogu. "Stoisz na skraju drogi przed budynkiem z cegieł. Otacza cię las. Mały strumień wypływa z budynku i płynie w dół, wzdłuż żlebu". To pierwsza komputerowa gra fabularna w historii, napisana w latach 70. przez naukowców z Uniwersytetu Stanforda, początkowo nazywana po prostu "Adventure", a potem "Colossal Cave Adventure" (kiedy zaroiło się od gier rozwijających ten sam pomysł). Cały wirtualny świat tej gry wyczarowany jest przez komunikaty pisane na ekranie. Żadnej grafiki, muzyki, efektów specjalnych, nic - tylko słowa i wyobraźnia.
   Scena, w której główny bohater gra w "Adventure" w towarzystwie swojej żony, doskonale pokazuje mechanizm uzależnienia - oboje nieustannie porównują fikcyjny świat gry ze swoimi wspomnieniami i wyobrażeniami. Krok po kroku odkrywają oczywiście wyższość "wirtualu" nad "realem" - choć główny bohater w tej scenie już wychodzi z nałogu, a jego żona nigdy się nie uzależniła. Mimo to jednak magia słów i wyobraźni bardzo silnie działa na oboje.
   Dziś cyberprzestrzeń to już dużo więcej niż tylko słowa, a więc i uzależnienie tym silniejsze. A jak trudno będzie uniknąć tego nałogu za następne 20 lat? Dobrze będzie wtedy mieć pod ręką powieść Sinhy, bo pierwszy krok do terapii to zrozumienie natury nałogu.